THÔNG TIN PHỔ BIẾN GIÁO DỤC PHÁP LUẬT

            Luật số 72/2025/QH15 đã thể hiện tư duy đổi mới nhằm hướng đến quản trị địa phương hiện đại, kiến tạo phát triển, tháo gỡ “điểm nghẽn”, khơi thông nguồn lực đáp ứng mục tiêu tăng trưởng nhanh, bền vững của các địa phương nói riêng và cả nước nói chung trong kỷ nguyên mới của đất nước.

 Việc Quốc hội thông qua Luật này còn mang ý nghĩa lịch sử rất lớn, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho tổ chức chức đơn vị hành chính (ĐVHC) và mô hình chính quyền địa phương 02 cấp lần đầu tiên được tổ chức ở nước ta.

          Xác lập ĐVHC và mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp

        Về phân định ĐVHC và tổ chức chính quyền địa phương ở các ĐVHC: Luật số 72/2025/QH15 đã xác lập ĐVHC và mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp: 

       (1) Cấp tỉnh gồm: tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

       (2) Cấp xã gồm: xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh. 

      Đồng thời, thiết lập cơ sở pháp lý đầy đủ cho mô hình chính quyền địa phương ở đặc khu; hoàn thiện các quy định về nguyên tắc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực hiệu quả, gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân tốt hơn. Thực hiện triệt để nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.

       Về phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp, ủy quyền: Để thể chế hóa các quan điểm, chỉ đạo của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Luật đã hoàn thiện các nguyên tắc phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp giữa Trung ương với chính quyền địa phương, giữa chính quyền địa phương cấp tỉnh với chính quyền địa phương cấp xã một cách khoa học, đồng bộ, thống nhất; phân định rõ thẩm quyền giữa tập thể Ủy ban nhân dân (UBND) và cá nhân Chủ tịch UBND, tạo điều kiện thực hiện cơ chế điều hành linh hoạt, hiệu quả, khuyến khích tỉnh chủ động, sáng tạo của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương.

         Phân định rõ, không trùng lắp, chồng chéo về nhiệm vụ, thẩm quyền của từng cấp chính quyền

       Về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương: Luật số 72/2025/QH15 đã thiết kế lại toàn diện nhiệm vụ và quyền hạn của chính quyền địa phương 02 cấp (cấp tỉnh và cấp xã), bảo đảm phân định rõ, không trùng lắp, chồng chéo về nhiệm vụ, thẩm quyền của từng cấp chính quyền, phù hợp với mô hình quản trị địa phương hiện đại; đồng thời, tạo cơ sở pháp lý để các luật chuyên ngành căn cứ vào Luật này để quy định cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp xã trong các lĩnh vực chuyên ngành.

        Về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương: Luật số 72/2025/QH15 đã kết hợp giữa kế thừa có chọn lọc và đổi mới nhằm hoàn thiện các quy định về tổ chức, hoạt động của chính quyền địa phương 02 cấp. 

        Theo đó, (1) Giữ nguyên cơ cấu của HĐND cấp tỉnh so với Luật số 65/2025/QH15; đối với HĐND cấp xã có 02 ban là Ban Kinh tế - Ngân sách và Ban Văn hóa - Xã hội;

        (2) Giữ nguyên số lượng đại biểu HĐND cấp tỉnh, cấp xã trong khung tối thiểu và tối đa (riêng số lượng đại biểu HĐND của Thành phố Hồ Chí Minh và thành phố Hà Nội có 125 đại biểu);

         (3) Quy định mang tính nguyên tắc trong Luật về việc Chủ tịch, Phó Chủ tịch, Trưởng ban, Phó Trưởng ban của HĐND cấp tỉnh, cấp xã, Ủy viên của ban của HĐND cấp tỉnh có thể là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách và giao Ủy ban     Thường vụ Quốc hội quy định cụ thể số lượng Phó Chủ tịch, Phó Trưởng ban của HĐND cấp tỉnh, cấp xã, việc bố trí đại biểu HĐND cấp tỉnh, cấp xã hoạt động chuyên trách để bảo đảm sự linh hoạt, phù hợp với thực tiễn của đất nước, của địa phương theo từng giai đoạn phát triển của đất nước hoặc khi có chủ trương, định hướng mới của cấp có thẩm quyền thì không phải sửa đổi, bổ sung các quy định này của Luật.

         3 thành phố; Hà Nội, TP HCM, Đà Nẵng tổ chức cấp chính quyền địa phương có đầy đủ HĐND và UBND từ 1/7

Để giải quyết các vấn đề liên quan đến chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương từ 03 cấp sang 02 cấp, Luật đã quy định đầy đủ, bao quát và có tính đến các vấn đề có thể phát sinh trong thực tiễn, từ việc tổ chức bộ máy, nhân sự cho đến quy trình xử lý hành chính và cơ chế hoạt động. 

         Cụ thể như sau: (1) Quy định chuyển tiếp đối với các phường thuộc thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và thành phố Đà Nẵng thực hiện mô hình chính quyền đô thị (hiện nay đang chỉ tổ chức UBND, không tổ chức HĐND) sang mô hình tổ chức cấp chính quyền địa phương (có đầy đủ HĐND và UBND) được vận hành thông suốt, hiệu quả kể từ ngày 01/7/2025;

        ( 2) Quy định 10 nội dung chuyển tiếp nhằm bảo đảm hoạt động liên tục, bình thường của các cơ quan, tổ chức, đơn vị mới khi chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền địa phương 03 cấp thành 02 cấp và đẩy mạnh phân quyền, phân cấp theo quy định tại Luật này, bảo đảm không làm gián đoạn công việc, không ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của xã hội, người dân, doanh nghiệp.

        Trong đó, để kịp thời thực hiện tổ chức chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp xã theo mô hình mới, giao Chính phủ ban hành văn bản quy phạm pháp luật thuộc thẩm quyền phân định lại nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương và điều chỉnh các quy định khác có liên quan đến việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương để thống nhất áp dụng trong thời gian chưa sửa đổi, bổ sung các luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của UBTVQH và định kỳ báo cáo UBTVQH; trường hợp liên quan đến luật, nghị quyết của Quốc hội thì báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

       Đặc biệt, để kịp thời xử lý những tình huống phát sinh, đột xuất mà chưa có trong quy định của pháp luật, Luật số 72/2025/QH15 đã thiết lập cơ chế linh hoạt, chủ động theo hướng cho phép UBTVQH, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, HĐND, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm xem xét, ban hành văn bản hoặc ủy quyền ban hành văn bản để giải quyết các vấn đề phát sinh khi tổ chức chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp xã theo quy định tại Luật này./.